Bütünleşik Değerlendirme

Dr. Öğr. Üyesi Halime YILDIRIM HOŞ

Tanım ve Kapsam

Bütünleşik Değerlendirme, öğrenme süreçlerini ve öğrenci başarılarını anlamak, desteklemek ve geliştirmek amacıyla farklı değerlendirme yaklaşımlarının birlikte kullanımını teşvik eden bir modeldir. Bütünleşik Değerlendirme Yaklaşımı (BDY), Öğrenme için Değerlendirme (AfL-Assessment for Learning), Öğrenme olarak Değerlendirme (AsL-Assessment as Learning) ve Öğrenmenin Değerlendirilmesi (AoL-Assessment of Learning) yaklaşımlarını, öğrencilerin akademik başarılarını değerlendirmek ve öğrenmelerini geliştirmek amacıyla dengeli bir şekilde entegre eden bir değerlendirme felsefesini benimsemektedir.

BDY, genel başarıyı değerlendirmek amacıyla somatif değerlendirmenin (değer biçme ya da sonuç odaklı) prensiplerini etkili bir şekilde uygularken, aynı zamanda öğrenme sürecinde öğrencilere sürekli geri bildirim sağlama ve öğrencilerin güçlü ve zayıf yönlerini anlamalarına yardımcı olma amacı güden formatif değerlendirmeye (biçimlendirici ya da süreç odaklı) odaklanır. Öğrencilerin öğrenme sürecinde aktif katılımını teşvik etmenin yanı sıra kendi öğrenmelerini denetleme ve öğrenme hedeflerine ulaşmak için gerekli adımları belirleme yeteneğini güçlendirmeyi amaçlar. Bu yaklaşım, öğrencilere kendi öğrenme süreçlerine daha fazla dâhil olma fırsatı tanır ve öğrenme becerilerini geliştirmek için bir çerçeve sunar.

Temel Unsurlar

• Öğrenme Hedefleri Odaklı: Değerlendirme, öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve sosyal gelişimlerini desteklemek amacıyla belirlenmiş bütünsel öğrenme hedeflerine yönelik olmalıdır. Öğrencilere, öğrenme hedef davranışları ve beklentileri net bir şekilde ifade edilmelidir. Bu, öğrencilere hedefledikleri konuları içeriklerini ve öğrenmeleri gereken becerileri anlama fırsatı sunar.
• Çeşitlendirilmiş Değerlendirme Yöntemleri: Öğrenme süreci içerisinde farklı değerlendirme yöntemlerinin kullanımı, geniş bir yelpazede öğrencilerin bilişsel yeteneklerini, öğrenme stillerini ve ilgi alanlarını içeren bir değerlendirme sürecini vurgular. Öğrencilere farklı formatlarda ve bağlamlarda performans gösterme fırsatları sunarak yöntem çeşitliliğini dikkate alır. 
• Formatif ve Somatif Değerlendirmelerin Dengelenmesi: İki değerlendirme türü arasında bir denge kurmak, hem öğrencinin gelişimini anlamasına yardımcı olan geri bildirimleri almasını sağlar (formatif değerlendirme), hem de belli bir dönemdeki genel başarısını ölçmesine olanak tanıyan sonuç odaklı değerlendirmeleri içerir (somatif değerlendirme) (Earl ve Katz, 2005). 
• Geri Bildirim Mekanizmaları: Öğrenme hedefleri ve öğrenme süreciyle doğrudan bağlantılı olarak zamanında, yapıcı ve anlamlı geri bildirim sağlama amacını taşır. Bu mekanizmalar, öğrenenlerin belirlenen öğrenme hedeflerine ulaşma sürecini destekler ve geliştirir.
• Adillik ve Şeffaflık: Değerlendirme kriterlerinin herkes için açık ve net olması  anlamına gelir. Ayrıca, değerlendirme sürecinin tarafsızlık ve öznel olmama ilkesine dayalı olması önemlidir. Şeffaflık ise, değerlendirme kriterlerinin ve sürecinin öğrenenler tarafından erişilebilir olmasını ifade eder. 
• Dijital Değerlendirme Araçlarını Kullanma Esnekliği: Dijital değerlendirme araçlarının kullanımı zorunlu bir gereklilik olarak dayatılmamakta, tam tersine ihtiyaca ve bağlamın spesifik gereksinimlerine uygun bir şekilde adapte edebilme yeteneğini vurgular. Teknoloji kullanımını opsiyonel bir özellik olarak sunarak, gerektiğinde çevrimiçi değerlendirme araçlarının (Kahoot, Mentimeter, Padlet, Google Forms ve Quizziz vb.) etkili bir biçimde kullanımını destekler.

Stratejiler ve Uygulama

• Geleneksel Sınavlar: Geleneksel çoktan seçmeli sorular, kısa cevaplar veya  kompozisyonlar gibi sınavlar, öğrencilerin bilme, anlama ve analitik düşünme yeteneklerini ölçmek için kullanılır.
• Öz Değerlendirme: Bireyin kendi performansını, bilgi düzeyini veya yeteneklerini değerlendirdiği bir süreçtir. Bu değerlendirme genellikle belirli hedeflere veya standartlara dayanır ve bireyin kendi güçlü yanlarını, zayıf yanlarını ve gelişim alanlarını anlamasına olanak tanır.
• Akran ve Grup Değerlendirmeleri: Öğrencilerin sınıf arkadaşlarının çalışmalarını belirli ölçütler doğrultusunda değerlendirilmesini içerir. Gruptaki öğrencilerin belirli ölçütler çerçevesinde birbirlerini değerlendirmeleridir. Değerlendirme sürecinde öğrenciler arasındaki etkileşimi artırarak öğrencilerin kendi öğrenme süreçlerine ilişkin daha kapsamlı bir anlayış geliştirmelerine katkı sağlar. 
• Otantik Değerlendirme: Öğrencilerin gerçek dünya bağlamlarında performanslarını değerlendiren ve bu değerlendirmeyi genellikle günlük yaşam becerileriyle ilişkilendiren bir değerlendirme türüdür. Bu yaklaşım, öğrencilerin öğrendikleri bilgi ve becerileri, gerçek hayattaki durumları çözme, projeler oluşturma veya pratik uygulamalar yapma gibi uygulamalı faaliyetlerle göstermelerine odaklanır(Torrance, 1994).
• Öğrenci Gelişim Dosyası Değerlendirmeleri (Portfolyolar): Öğrenci çalışmalarından, bu çalışmalarını temsil eden bir örneklemi içeren dosyaların oluşturulmasıdır. Öğretim hedefleriyle ilgili olan öğrenci çalışmalarını ve öğrenci performansının göstergesi olabilecek tüm verilerin planlı ve sistemli bir şekilde toplanması ve değerlendirilmesini içerir(Kutlu, Doğan ve Karakaya, 2005).
• Dereceli Puanlama Anahtarları (Rubrikler): Öğrencilere yaptıkları çalışmaların hangi ölçütlere göre değerlendirileceğini ve performanslarının hangi düzeydeki puana denk geleceğini gösteren puanlama araçlarıdır. Her bir çalışma için ölçütleri listeleyen ve çalışmada nelerin yapılacağını gösteren bir puanlama aracı veya puanlama kılavuzu olarak tanımlanabilir.

BDY’nin Diğer İlkelerle İlişkisi

• Diyalojik Etkileşim: BDY, öğrenmenin bir süreç olarak ele alındığı, öğrencilerin daha aktif ve katılımcı olduğu öğrenme deneyimlerini desteklerken, etkileşimli öğrenmeyi teşvik etmek amacıyla değerlendirme süreçlerini tasarlamayı vurgular. Bu amaçla, etkileşimli ve çok yönlü geri bildirim, öğrenen merkezli değerlendirme araçları (öz, akran ve grup değerlendirmeleri vb.) gibi farklı yöntemler kullanılabilir. 
• Kapsayıcı Öğretim: Öğrencilerin farklı öğrenme ihtiyaçlarını, özel gereksinimlerini ve yeteneklerini dikkate alan tüm öğrencilerin potansiyellerini gösterebilmeleri için tasarlanmış kapsayıcı bir değerlendirme, çoklu yöntemleri kullanırken öğrenme için değerlendirme yaklaşımının önemini vurgulamaktadır. Sadece bir veya iki temel değerlendirme yöntemine güvenmek yerine çeşitli ve esnek değerlendirme yöntemlerinin kullanılması, her öğrencinin güçlü yönlerini geliştirme ve daha az gelişmiş öğrenmelerini ve becerilerini sorgulama fırsatı sağlar.
• Dijitalle Güçlendirilmiş Öğretim: BDY, teknoloji ve dijital araçlarla birleşerek öğrenci öğrenmesini daha etkili bir şekilde desteklemeye yardımcı değerlendirme fırsatları sunabilir. Teknoloji ve dijitalleşme, öğrenen performansını izlemek ve değerlendirmek için kullanılabilen çeşitli dijital araçlar sunarken özellikle uzaktan eğitim veya çevrimiçi öğrenme ortamlarında BDY ’nin uygulanmasını (öğrencilerin çevrimiçi olarak gönderdikleri çalışmaların değerlendirilmesi, geri bildirim verilmesi ve notlandırılması vb.) kolaylaştırır.
• Geçişken Beceriler: BDY, öğrenenlerin çok yönlü gelişimini (duygusal, sosyal ve bilişsel) teşvik eder ve değerlendirme süreçlerini sadece akademik başarıyla sınırlamaz. BDY, öğrencilere farklı değerlendirme yöntemleri ve araçları kullanarak (Örneğin, proje tabanlı ödevler, öğrencilere sorunları analiz etme ve problem çözme becerilerini uygulama fırsatı sunması) becerilerini sergileme fırsatı sunar. Bu; iletişim, işbirliği, eleştirel düşünme, problem çözme, yaratıcılık gibi temel insan yeterliklerinin gelişimini ve değerlendirilmesini destekler.
• Sürdürülebilirlik: BDY, öğrencilere çevresel ve sosyal sorumluluklarını anlama ve yerine getirme konusunda bir çerçeve sağlar ve bu konuda değerlendirme ve geri bildirim süreçlerini içerir. Özellikle iklim değişikliği ve sosyal adalet gibi önemli konularda projelerin hazırlanması ve uygulanması, öğrencilere sosyal sorumluluklarını yerine getirme fırsatları sunabilir. Bu yaklaşım özellikle süreç odaklı değerlendirme yöntemleri aracılığıyla, öğrencilere bu kritik konularda farkındalık kazandırmak için etkili bir araç olabilir.
• Çeşitlilik ve Kültürel Farkındalık: Öğrencilerin çeşitli kültürel arka planlara sahip olmaları, öğrencilerin birbirinden farklı öğrenme stilleri ve tercihleri olabileceği anlamına gelir. BDY, öğrencilerin bu farklı öğrenme stillerine ve gereksinimlerine dikkat ederek değerlendirme yöntemlerini esnek hale getirme imkanı sunar. Bu yaklaşım, her öğrencinin kendine özgü öğrenme sürecini daha iyi anlamasına ve değerlendirmesine buna göre şekillendirmelerine olanak tanır. Bu süreç, kültürel farkındalığı ve çeşitliliği vurgulayarak, öğrencilerin değerlendirme süreçlerinde farklılık gösteren yönlerini daha iyi anlamalarına ve değerlendirmeye yansıtmalarına yardımcı olur.

Zorluklar ve Çözümler

Değerlendirme Yöntemlerinin Etkili Kullanımı: Bireysel farklılıkları dikkate alan çeşitlendirilmiş değerlendirme yöntemlerini etkili bir şekilde uygulamada bu konuda yeterli birikime sahip olmak önemlidir. Ancak, bu yetkinliklerin sağlanması zaman alıcı olabilir.

Çözüm Önerileri:

IMUCELT Eğitimleri: Öğretim elemanlarına yönelik değerlendirme yöntemlerinin temel prensipleri, etkili kullanma stratejilerine odaklanan düzenli eğitim programları planlanabilir. Bu programlar, öğretim elemanlarının bu değerlendirme yöntemlerini anlama ve uygulamada yeterlilik kazanmalarını sağlayabilir.

Mentörlük ve İzleme: Yeni başlayan öğretim elemanlarına veya süreç odaklı değerlendirmeye yeni geçen akademisyenlere, deneyimli mentörler tarafından rehberlik ve izleme sağlanabilir. 

Dijital Değerlendirme Araçlarının Kullanımına Yönelik Eğitimler: Değerlendirme süreçlerinde teknolojik araçların nasıl etkili bir şekilde entegre edileceğine dair eğitimler, öğretim elemanlarına dijital değerlendirme araçlarını kullanma konusunda yetkinlik kazandırabilir.

Değerlendirme Araçlarını Hazırlama Zorluğu: Uygulanabilir, geçerli, güvenilir ve adil ölçme araçlarının geliştirilmesi, özel bir uzmanlık alanını gerektiren karmaşık bir süreçtir. Bu araçlar, öğrenci performansını değerlendirirken karşılaşılan zorluklar nedeniyle hem değerlendirenler için hem de objektif bir değerlendirme süreci kurma çabası içinde olanlar için zorlayıcı olabilir. 

Çözüm Önerileri:

Öğretmen ve Öğrenci İşbirliği: Değerlendirme araçlarının geliştirilmesi için öğretmenler, öğrencilerle işbirliği yapabilir. Öğrencilerin değerlendirme araçlarına dair görüşlerini almak, araçları öğrenci ihtiyaçlarına daha uygun hale getirebilir.

Sürekli İyileştirme: Değerlendirme araçları düzenli olarak gözden geçirilmeli ve gerektiğinde güncellenmelidir. Öğretmenler, araçların etkinliğini değerlendirmek için kendi deneyimleri ve öğrenci geri bildirimlerini düzenli olarak kullanmalıdır.

Teknolojik Altyapı ve Dijital Değerlendirme: Geleneksel yöntemlere kıyasla dijital değerlendirme yapmak, teknolojik altyapının eksikliği veya yetersizliği nedeniyle zor olabilir. 

Çözüm Önerileri:

Eğitim Teknolojisi Yatırımları: Eğitim kurumları, dijital değerlendirmeleri desteklemek için gerekli teknolojik alt yapıyı oluşturacak yatırımlar yapabilirler. Bu, çevrimiçi değerlendirme araçları, öğrenci takip sistemleri ve diğer ilgili teknolojik kaynakları içerebilir.

Zaman Yönetimi: Değerlendirme yaklaşımları özelde süreç odaklı değerlendirme zaman alıcı olabilir. Çözümler, değerlendirme süreçlerini kolaylaştırmak için teknolojinin entegre edilmesini ve eğitimcilerin bu konuda eğitilmesini içerir.

Kaynaklar

Torrance, H. (1994). Evaluating Authentic Assessment: Problems and Possibilities in New Approaches to Assessment, Buckingham: Open University.

Earl, L., & Katz, S. (2005). Rethinking Assessment with Purpose in Mind, Alberta, Canada: Western and Northern Canadian Protocol.

Earl, L. (2003). Assessment as Learning: Using Classroom Assessment to Maximize Student Learning. Thousand Oaks, CA: Corwin .

Kutlu, H., Doğan, C.D. ve Karakaya, İ. (2009). Öğrenci başarısının Belirlenmesi Performansa ve Portfolyoya Dayalı Durum Belirleme. Ankara: Pegem